Μούχλα

Οι μήκυτες της μούχλας εμφανίζονται παντού στο περιβάλλον. Παίζουν σημαντικό ρόλο στον κύκλο ζωής της ύλης και αποικίζουν και καταστρέφουν νεκρό οργανικό υλικό. Δημιουργούν μικροσκοπικούς σπόρους, οι οποίοι διασκορπίζονται στον αέρα και κατά τον αερισμό των χώρων εισέρχονται στις κατοικίες. Αν συναντήσουν συνθήκες υψηλής υγρασίας και ζέστης, αναπτύσσονται εμφανείς αποικίες μούχλας, οι οποίες εμφανίζονται στα υλικά ως χρωστικές αλλοιώσεις. Αν αναπτυχθούν σε κρυφά μέρη, γίνονται αντιληπτοί τις περισσότερες φορές μέσω μιας άσχημης μυρωδιάς (μούχλας).

Οι μύκητες της μούχλας για να αναπτυχθούν χρειάζονται οργανικές θρεπτικές ουσίες και αρκετή υγρασία. Πάνω στις επιφάνειες της τοιχοποιίας βρίσκεται σχεδόν πάντα αρκετό οργανικό υλικό, π.χ. από τα χρώματα των τοίχων, από κόλλα ταπετσαρίας κτλ που ευνοούν την ανάπτυξη μούχλας. Η κύρια προληπτική και διαρκής προστασία ενάντια στη μούχλα σε εσωτερικούς χώρους είναι η απομάκρυνση της πολύ υψηλής υγρασίας με κατάλληλες ενέργειες.

Η πιο σημαντική προϋπόθεση για την ανάπτυξη μούχλας είναι η παρουσία υγρασίας η οποία ως επί το πλείστον οφείλεται σε κατασκευαστικές αστοχίες και στη λανθασμένη συμπεριφορά των χρηστών. Τόσο η άρτια κατασκευή όσο και η ορθή συμπεριφορά χρήσης του χώρου από τους ενοίκους απαιτούνται από κοινού προκειμένου να αποφευχθεί η ανάπτυξη μούχλας σε κατοικημένους χώρους.

Α) κατασκευαστικά μέτρα

Κύρια προϋπόθεση για την μη ανάπτυξη μούχλας είναι η άρτια ανέγερση του κτιρίου σύμφωνα με τους κανόνες της τεχνικής. Ιδιαίτερα πρέπει να λαμβάνονται τα παρακάτω μέτρα:

• Ελάχιστες απαιτήσεις θερμομόνωσης
• Προστασία από βροχή
• Στεγάνωση από την ανιούσα προστασία
• Άρτια κατασκευή στέγης
• Στεγανές εγκαταστάσεις σωληνώσεων

Β) Σωστός αερισμός και θέρμανση του χώρου

Ο ένοικος του χώρου μπορεί να συνεισφέρει με τη συμπεριφορά του ώστε να μην δημιουργηθούν ευνοϊκές συνθήκες για την ανάπτυξη μούχλας. Μέσω ορθού τρόπου θέρμανσης και αερισμού μπορεί να περιοριστεί η υγρασία στο κτίριο.

Η σχετική υγρασία του αέρα στο κτίριο δεν θα πρέπει να ξεπερνά σε μόνιμη βάση το 65-70% (άμεσα πάνω στα υλικά < 80%). Πολύ σημαντικό επίσης είναι η υγρασία η οποία προκύπτει από τις ανθρώπινες δραστηριότητες στο χώρο (π.χ. μαγείρεμα, πλύσιμο, λούσιμο, αποβολή υγρασίας από τον ανθρώπινο οργανισμό κ.α.) να απομακρύνεται από το χώρο μέσω τακτικού αερισμού.

Η δυνατότητα να απομακρύνεται η υγρασία από το χώρο οφείλεται στο γεγονός ότι ο αέρας ανάλογα με τη θερμοκρασία μπορεί να προσλάβει διαφορετικές ποσότητες υδρατμών.

Όπως προκύπτει από σχετικούς πίνακες ⁽¹⁾ η μέγιστη δυνατή περιεκτικότητα σε νερό αυξάνει με τη θερμοκρασία. Ο θερμός αέρας περιέχει στην ίδια σχετική υγρασία μεγαλύτερη ποσότητα νερού από ότι ο κρύος αέρας. Ο κρύος αέρας το χειμώνα περιέχει λίγο νερό, ακόμη και αν η σχετική υγρασία είναι υψηλή.

Ο κρύος εξωτερικός αέρας που εισέρχεται κατά τον αερισμό στο εσωτερικό ενός χώρου προσλαμβάνει κατά τη θέρμανσή του υγρασία η οποία εξάγεται μέσω του θερμού αέρα προς τα έξω. Όταν ο εξωτερικός αέρας είναι σε χαμηλή θερμοκρασία είναι δυνατόν να στεγνώσει το εσωτερικό ενός χώρου – ακόμα και αν έξω επικρατεί βροχόπτωση.

Όσο πιο κρύος ο αέρας, τόσο περισσότερο νερό μπορεί να προσλάβει όταν θερμαίνεται. Για αυτό το λόγο απομακρύνεται περισσότερη υγρασία από έναν χώρο μέσω αερισμού με κρύο αέρα το χειμώνα από ότι το καλοκαίρι.

Η απαραίτητη εναλλαγή στον αέρα μπορεί να υπολογιστεί αν είναι γνωστό πόσο νερό αυτός περιέχει. Για παράδειγμα σε ένα νοικοκυριό τριών ατόμων εκλύεται καθημερινά 10 ± 4 Kg νερού (αποβολή υγρασίας 30 μέχρι 100 g/h ανά άτομο, λούσιμο, πλύσιμο, στέγνωμα, πότισμα φυτών, ενυδρεία, λοιπές πηγές υγρασίας κτλ ⁽¹⁾).

Από τη βιβλιογραφία ⁽¹⁾ προκύπτει ότι όταν εξωτερικός αέρας που έχει θερμοκρασία +5°C εισέρχεται σε εσωτερικό χώρο που έχει θερμοκρασία +20°C και σχετική υγρασία 60%, τότε απομακρύνονται προς το εξωτερικό περιβάλλον μέσω αερισμού 3,2 gr νερού ανά Kg αέρα.

Στο παράδειγμα μας (νοικοκυριό 3 ατόμων) προκειμένου να απομακρυνθούν 10Kg νερού από μια κατοικία θα πρέπει να εισαχθούν ~ 3000Kg αέρα στο κτίριο. Αν το κτίριο έχει όγκο 360 m3 και ο αέρας που εμπεριέχεται στον συγκεκριμένο όγκο είναι περίπου 400Kg, πρέπει να υπάρχει 7 φορές εναλλαγή αέρα εντός 24h προκειμένου να απομακρυνθούν 10Kg νερού. Η ωριαία εναλλαγή του αέρα ανέρχεται σε αυτήν την περίπτωση κατά μέσο όρο σε 7/24h = 0,3/h. Τα νούμερα διαφοροποιούνται ανάλογα με τη θερμοκρασία και τις πηγές παραγωγής υγρασίας.

• Σημ 1: Οι σχετικοί πίνακες της βιβλιογραφίας αναφέρονται στο εγχειρίδιο ”Leitfaden zur Vorbeugung, Untersuchung, Bewertung und Sanierung von Schimmelpilzwachstum in Innenräumen”, Umweltbundesamt 2002, Berlin p.p.16-18

Λήψη μέτρων σε περίπτωση εμφάνισης μούχλας

Αν σε εσωτερικούς χώρους εμφανιστεί μούχλα, πρέπει πρώτα να εξεταστεί η ενδεχόμενη εισχώρηση εξωτερικής υγρασίας και να αποκλειστεί. Σε δεύτερο επίπεδο πρέπει να εξεταστεί η θερμομόνωση των εξωτερικών δομικών στοιχείων καθώς και ο καθορισμός του σημείου δρόσου στους εξωτερικούς τοίχους. Στην θερμομονωτική αξιολόγηση ανήκει επίσης η εξέταση των θερμογεφύρων. Αν αποκλειστούν όλα τα παραπάνω ως αιτίες για την αυξημένη συγκέντρωση υγρασίας, η συμπεριφορά του χρήστη ενδέχεται να είναι ο λόγος εμφάνισης μούχλας.

Εργασίες καταπολέμησης μούχλας μικρής κλίμακας (μέχρι 0,5 m2) μπορούν να γίνουν με ίδιες ενέργειες λαμβάνοντας υπ’ όψη τις συστάσεις μέσω εγχειριδίου αρμόδιου φορέα για την αντιμετώπιση της μούχλας. Σε μεγαλύτερη κλίμακα εμφάνισης μούχλας απαιτούνται ενέργειες από εξειδικευμένο προσωπικό.

Διαπίστωση της εμφάνισης μούχλας

Στην περίπτωση που κάτι μυρίζει άσχημα ή γενικά επικρατεί άσχημη μυρωδιά ακόμα και χωρίς εμφανή παρουσία μούχλας, μικροβιολογικές εξετάσεις μπορούν να βοηθήσουν στο να εντοπιστεί η θέση τη πηγής της μυκητών. Στην περίπτωση που η μούχλα είναι εμφανής, πρέπει να αναζητηθούν τα αίτια και ναεξαλειφθούν.

Σωστή τοποθέτηση των επίπλων

Σε περίπτωση ανεπαρκούς θερμομόνωσης του κτιρίου συνιστάται η τοποθέτηση των επίπλων να γίνεται σε απόσταση 5 έως 10 εκ από τον τοίχο, έτσι ώστε να αερίζεται η εσωτερική επιφάνεια των εξωτερικών τοίχων.

Απομάκρυνση της υγρασίας από το δωμάτιο μέσω σωστού αερισμού

Ο αέρας του χώρου επιβαρύνεται με υγρασία που ευνοεί την ανάπτυξη της μούχλας μέσω της δραστηριότητας των ενοίκων όπως π.χ. κατά το μπάνιο ή το μαγείρεμα ή μέσω ζημιάς από υγρασία στην τοιχοποιία ως αποτέλεσμα π.χ. διαρροής από σωλήνα ή πλημμύρας.

Για λόγους υγιεινής θεωρείται λογική η εναλλαγή του αέρα κατά 0,5-1/h σε συνήθη χρήση του χώρου. Ωστόσο δεν έχει θεσπιστεί μέχρι σήμερα κάποιος κανονισμός για την ελάχιστη εναλλαγή αέρα σε έναν χώρο. Όταν σε έναν χώρο διαβιούν περισσότερα άτομα π.χ σε σχολικές τάξεις, τότε απαιτούνται μεγαλύτερα ποσοστά εναλλαγής αέρα. Σε σχετικούς πίνακες δίνεται η αναλογία εναλλαγής αέρα ανάλογα με τις συνθήκες αερισμού (π.χ. παράθυρα σε ανάκλιση, μερικώς ή πλήρως ανοιγόμενα κ.α.)

Βιβλιογραφία:

1) Knauf έτοιμοι σοβάδες με βάση το γύψο, τεχνικό εγχειρίδιο, έκδοση 7/2016

2)”Leitfaden zur Vorbeugung, Untersuchung, Bewertung und Sanierung von Schimmelpilzwachstum in Innenräumen”, Umweltbundesamt 2002, Berlin p.16-18